Işık Ölçümü ve Ölçüm Modlarını Anlamak (Metering)

Bütün modern DSLR kameralar "Ölçüm Modları", "Kamera Ölçümü", "Pozlama Ölçümü" ya da kısaca "Ölçüm" adı ile anılan bir sisteme sahiptir. Ölçümün nasıl çalıştığını anlamak ve bütün ölçüm modlarını bilmek, fotoğrafçılık açısından önemlidir, çünkü bu sistem, olağan dışı ışık koşullarında pozlamayı en az zahmetle ve en iyi sonuçlar alınabilecek bir şekilde kontrol etme imkanı vermektedir. Bu makalede ölçümün ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve fotoğrafçılıkta ölçümü nasıl kullanacağınız hakkında bilgiler vereceğim.



İlk DSLR'mi (Nikon D80) satın aldığımda, en çok karşılaştığım zorluk fotoğraflarımın çok karanlık ya da aydınlık çıkmasıydı. Kameranın ölçüm modları hakkında birçok şeyi öğrendiğim bir güne kadar bu sorunu nasıl çözeceğimi bilmiyordum.

1) Ölçüm (Metering) Nedir?

Ölçüm, kameranızın doğru bir pozlama için hangi perde hızı ve diyafram değerinin seçileceğine karar veren bir sistemdir, bunu kameranın sensörüne ulaşan ışığın miktarına göre belirlemektedir. Fotoğrafçılığın eski günlerinde, kameralar ışığın miktarını ölçen bir "ışık" metre (pozometre) ile donatılmamıştı. Fotoğrafçılar, ideal pozlama değerlerine karar verebilmek için bir tür harici pozometre kullanmaktaydı. Filmli kameralar kullanıldığı için, çekimlerinin önizlemesini ya da sonucunu hızlı bir şekilde göremiyorlardı, bu nedenle bu pozometrelere güvenmek zorundaydılar.

Günümüzde, bütün DSLRler otomatik bir şekilde ışığı ölçen ve ideal pozlama değerlerini veren bir pozometre ile donatılmıştır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan ölçüm modları ise şunlardır:

1. Matrix Ölçüm (Nikon), Değerlendirmeli Ölçüm (Canon)
2. Merkez Ağırlıklı Ölçüm (Center-weighted Metering)
3. Noktasal Ölçüm (Spot Metering)

Bazı Canon EOS modelleri ayrıca "Parçalı (Partial) Ölçüm" modunu da sunmaktadır, bu mod Noktasal Ölçüm moduna oldukça benzerlik göstermektedir, sadece kapsama alanı biraz daha büyüktür (Noktasal Ölçümde %3,5 olan kapsama alanı Parçalı Ölçümde %8 civarındadır).

Kameranızdaki pozometrenin nasıl çalıştığını Manuel modda çekim yaparken kolaylıkla görebilirsiniz – vizörden baktığınızda aşağıdaki çizimde bir örneği gösterilen, sağa ve sola hareket eden bir çizgi göreceksiniz.

© Nasim Mansurov

Eğer kameranızı çok parlak bir noktaya döndürürseniz bu çizginin "+" tarafına doğru bir kayma fark edeceksiniz, bu, doğru bir pozlama için ortamda çok fazla ışık olduğunu belirtmektedir. Eğer kameranızı çok karanlık bir noktaya döndürürseniz bu çizginin "-" tarafına doğru bir kayma fark edeceksiniz, bu, doğru bir pozlama için ortamda çok az ışık olduğunu belirtmektedir. Duruma göre perde hızını artırarak ya da azaltarak bu çizgi üzerindeki "0" noktasına yaklaşmalısınız.

Pozometre sadece Manuel modda kullanışlı değildir – Diyafram Öncelikli, Enstantane Öncelikli ya da Program mod kullandığınızda kameranız pozometrenin ölçümüne bağlı olarak gerekli ayarlamaları yapacaktır.

1.1) Ölçümde Karşılaşılan Problemler

Kameranızdaki ölçüm sistemi, sahneniz dengeli bir şekilde aydınlanıyorsa iyi bir şekilde çalışacaktır. Ancak, farklı ışık düzeyinde ve yoğunluğunda yer alan nesneler varsa bu sistem doğru pozlamayı elde edebilmek için zorlanacak ve problemlerle karşılaşabilecektir. Örneğin, bulutsuz ve mavi bir gökyüzünün fotoğrafını çekiyorsanız ya da güneş fotoğraf karenizin içinde yer alırsa pozlama düzgün bir şekilde yapılabilir, çünkü ortamı aydınlatan tek bir ışık kaynağı vardır. Eğer fotoğrafa birkaç bulut kütlesi girerse işler zorlaşmaya başlayacaktır – ölçüm sistemi en uygun pozlamaya karar verebilmek için parlak gökyüzünün yanı sıra bulutlardaki parlaklığı da hesaplamak zorunda kalacaktır. Sonuç olarak, ölçüm sistemi parlak beyaz bulutları doğru bir şekilde pozlayabilmek için gökyüzünü biraz daha fazla aydınlatmak zorunda kalacaktır – aksi takdirde bulutlar çok parlak ya da "aşırı pozlanmış" görünecektir.

Peki, sahneye büyük bir dağ eklersek ne olur? Kameranın ışık ölçüm sistemi (göğe oranla) çok daha koyu büyük bir nesnenin olduğunu fark edecektir, ortadaki bu nesne ile baş edebilmek için çalışacaktır, bu sayede dağ düzgün bir şekilde pozlanabilecektir. Varsayılan olarak kameranın ölçüm sistemi tüm sahnenin ışık düzeylerini hesaplar ve fotoğrafın aydınlık ve karanlık alanlarını dengelemeye çalışır.

2) Matrix / Değerlendirmeli Ölçüm

Matrix Ölçüm ya da Değerlendirmeli Ölçüm çoğu DSLR'de varsayılan olarak gelmektedir. Yukarıda bahsettiğim örnektekine benzer şekilde bütün sahnenin ortalama ölçümünü yapmaktadır, daha sonra aydınlık ve karanlık noktaların oranına göre son sonucu vermektedir. Matrix Ölçüme etki eden önemli bir etken (renk, uzaklık, nesneler, parlak noktalar vb. ek olarak) kameranın odaklandığı noktadır. Bütün noktalardan ışık bilgileri alındıktan sonra ölçüm sistemi odaklanılan noktayı kontrol eder ve bu noktayı diğer bölgelerden daha önemli olacak şekilde işaretler. Sonucun ortaya çıkmasında üreticiden üreticiye değişen değişkenler bulunmaktadır. Örneğin Nikon'da birçok farklı fotoğrafın verilerinden alınan bilgiler de ölçüme etki etmektedir.

© Nasim Mansurov

Genel olarak bu ölçüm modu doğru sonuçlar vereceği için çoğu fotoğrafçılık dallarında kullanımı tavsiye edilir. Manzara ve portre fotoğrafçılığı dahil çoğu fotoğrafçılık dallarında ben bu ölçüm modunu kullanıyorum.

3) Merkez Ağırlıklı Ölçüm

Bütün sahnenin ışığını kullanmak doğru bir pozlama için her zaman etkileyici sonuçlar vermeyebilir. Arkasında güneş yer alan bir insan fotoğrafı çekmek isterseniz ne olur? Bu gibi bir durum Merkez Ağırlıklı Ölçüm modunun kullanışlı olduğu bir durumdur. Merkez Ağırlıklı Ölçü modunda kadrajın ortasındaki bir alandan ışık ölçümü yapılırken kadrajın geri kalan büyük bir kısmı görmezden gelinir. Matrix Ölçüm modu ile karşılaştırıldığında, Merkez Ağırlıklı Ölçüm modu nereye odaklama yapıldığına dikkat etmez, sadece fotoğrafın ortasında yer alan bir alandan ışık ölçümü yapar.

© Nasim Mansurov

Özellikle fotoğrafınızın merkezinde yer alan bir nesneyi öne çıkarmak için bu modu kullanın; bu mod özellikle yakın çekim portre çekimlerinde ve çevresine göre daha büyük olan nesnelerin çekiminde harika sonuçlar vermektedir. Örneğin, arkasında güneş olan bir insan fotoğrafı çekiyorsanız, bu modu kullandığınız zaman insanın yüzü düzgün bir şekilde pozlanacaktır; ancak fotoğrafın geri kalanı büyük olasılıkla az pozlanmış olacaktır.

4) Noktasal (Spot) Ölçüm

Noktasal Ölçüm sadece odak noktanız çevresindeki küçük bir alandan ışık ölçümü yapar ve geri kalan alanlar görmezden gelinir. Sadece küçük bir alandan ışık ölçümü yapılır, bu alanda pozlama yapılır, başka hiçbir yer değil. Kuş fotoğrafçılığı yaptığım zamanlarda bu modu kullanırım, çünkü kuşlar fotoğrafımda küçük bir alan kaplarlar ve onları doğru bir şekilde pozladığımdan emin olmam gerekir, arka planın aydınlık ya da karanlık çıkmış olmasını önemsemem. Işık, odaklamayı yaptığım yerden alınacağı için kuş kadrajın köşelerinde bile kalsa düzgün bir pozlama yapabilirim. Ayrıca, arkasında güneş olan bir insanın fotoğrafını çekiyorsanız ve insanlar fotoğrafta küçük bir alan kaplıyorsa, bu modu kullanmak işe yarayabilir. Çekim yaptığınız nesneler fotoğrafta çok fazla alan kaplamıyorsa, arkadan aydınlatılmış nesnelerin çekimlerinde, Matrix ya da Merkez Ağırlıklı Ölçüm modları daha çok bir silüet fotoğrafı çekmeniz sonucunu verecektir. Noktasal Ölçüm bu türden arkadan aydınlatılmış nesnelerin fotoğrafının çekiminde son derece iyi iş görmektedir.

© Nasim Mansurov

Noktasal Ölçüm kullanımına iyi bir örnek, Ay fotoğrafçılığıdır. Ay, tamamıyla karanlık bir çevrede küçücük bir alan kapladığı için bu modun kullanımı iyi iş görecektir – böylece sadece Ay'dan gelen ışık hesaplanacak ve düzgün bir pozlama yapılabilecektir.

Canon 1D/1Ds gibi bazı DSLRler Çoklu Noktasal Ölçüm yapılabilme kapasitesine sahiptir, ışığı ölçebilmek için birden çok noktadan ışık ölçümü yapılabilir ve iyi bir pozlama için ortalama sonuç elde edilebilir.

5) Ölçüm modu nasıl değiştirilir

Bu ayar üreticiden üreticiye değişmekle kalmaz, modelden modele de değişiklik gösterir. Nikon D5300'de menüden (Info butonu) değiştirilir. Nikon D8910 ve Nikon D4s gibi profesyonel kameralarda bu ayar için özel olarak kullanılan ayrı bir buton yer almaktadır. Canon modellerde de modelden modele değişmekle birlikte genellikle "Set" butonu, kamera menüsü ya da ayrı bir ölçüm butonu  kullanılarak ulaşılan bir menü aracılığı ile bu ayar değiştirilebilir.


© Nasim Mansurov

Etiketler: ışık ölçümü temel kavramlar | Yorum : 0